Rekrutacja 2024

O Archiwum

Historia Archiwum Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku

 

Początki Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku należy upatrywać w roku 1945 w Sopocie. W tym czasie został założony Państwowy Instytut Sztuk Plastycznych przez grupę artystów: Janusza Strzałeckiego, Krystynę i Juliusza Studnickich, Hannę i Jacka Żuławskich, Józefę i Mariana Wnuków. Inauguracja pierwszego roku akademickiego odbyła się 15 października 1945 roku. Studia rozpoczęło wtedy 22 studentów. Z końcem tego roku zmieniono nazwę Uczelni na Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Pięknych (przemianowaną później na Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych w Gdańsku). Program nauczania opierał się na ścisłej współpracy kierunków malarstwa i rzeźby ze sztukami użytkowymi, takimi jak architektura wnętrz, meblarstwo, tkactwo, ceramika i grafika użytkowa.

Początkowo w skład Uczelni wchodziły trzy wydziały: Malarstwa, Rzeźby i Architektury Wnętrz. W 1954 roku siedzibę Uczelni przeniesiono do Gdańska, do odbudowanej po wojennych zniszczeniach Wielkiej Zbrojowni. W roku 1996 Uczelnia uzyskała status Akademii Sztuk Pięknych. Równocześnie własnością Akademii stał się zabytkowy budynek Małej Zbrojowni, zlokalizowany na Starym Przedmieściu, do którego przeniesiono Wydział Rzeźby. W roku 2015, Uczelnia obchodziła swoje 70-lecie powstania.

***

Archiwum Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku działalność rozpoczęło w roku 1945 w charakterze składnicy akt. Od 1945 do 1972 roku Archiwum nie było wydzieloną komórką organizacyjną, a Uczelnia nie zatrudniała archiwisty. W momencie przeniesienia siedziby Uczelni do Wielkiej Zbrojowni, zostały też wydzielone tymczasowe pomieszczenia pod Archiwum. W początkowym okresie istnienia PWSSP, organizacją składnicy akt zajmował się dyrektor Biblioteki. Instrukcja kancelaryjna z 1953 r. wspomina o przekazywaniu akt do Składnicy. Akta miały zostać przepisane, uporządkowane według wykazu podziału akt i przekazane na spisie zdawczo-odbiorczym w dwóch egzemplarzach. Okres przechowywania dokumentacji kategorii „A” wynosił 10 lat, po tym czasie akta miały zostać przekazanie do Wojewódzkiego Archiwum Państwowego (dalej: WAP). Kategorię „B” po uzyskaniu zgody z WAP, można było zniszczyć już po 2 latach. Przełomowym momentem w dziejach Archiwum był rok 1965 r., kiedy to składnica akt otrzymała oficjalnie nazwę Archiwum Uczelniane. Organizacją archiwum PWSSP zajmował się Referat ds. Wojskowych. W 1966 r. został opracowany jednolity rzeczowy wykaz akt, a także został zatrudniony archiwista. W roku 2012 w wyniku remontu głównej siedziby szkoły, Archiwum zostało przeniesione do nowego lokalu w „Domu Angielskim” przy ul. Chlebnickiej 13/16, gdzie znajduje się po dzień dzisiejszy. W 2013 r. został przeprowadzony generalny remont Archiwum. Magazyn został odmalowany, wymieniono okna i drzwi, wstawiono nowe regały, podłączono internet i telefon. W 2017 r. przeprowadzono zmiany organizacyjne w Uczelni, w konsekwencji Archiwum stało się podległe pod Bibliotekę. Już jako Biblioteka i Archiwum tworzą jeden ściśle ze sobą współpracujący organizm naukowy. W 2017 r., Archiwum otrzymało kolejne wyremontowane pomieszczenie przeznaczone pod magazyn archiwalny.

Dbając o to, aby dokumentacja PWSSP przetrwała jak najdłużej i służyła przez długi czas kolejnym pokoleniom badaczy historii Uczelni, Archiwum ASP cyklicznie przekazuje materiały archiwalne do Archiwum Państwowego w Gdańsku. Zbiory mają tam zapewnione idealne warunki przechowywania i mogą być udostępnione wszystkim zainteresowanym. (Pełen spis dokumentacji przekazanej do Archiwum Państwowego w Gdańsku znajduje się na stronie internetowej Uczelni w zakładce Biblioteka i Archiwum. Po kliknięciu w kafelek Archiwum, należy przejść do pozycji Katalogi). Pierwsze przekazanie dokumentacji Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku miało miejsce 10 marca 1981 r. Zespół archiwalny Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku został zarejestrowany pod numerem 2137. Przekazane zostały materiały z lat 50. i 60. XX wieku. Przede wszystkim były to: regulaminy studiów, plany organizacyjne, protokoły z posiedzeń Senatu, wykazy ocen, sprawozdawczość statystyczna. W roku 1999, przekazano do Archiwum Państwowego w Gdańsku, 110 sztuk dokumentacji fotograficznej w formie negatywów i stykówek. Zdjęcia pochodziły z lat 40-70 i przedstawiają m.in. odbudowę Gdańska, portrety profesorów PWSSP, pracownie szkoły, studentów w czasie zajęć, a także kilka fotografii ze strajku okupacyjnego szkoły w 1981 r. Kolejne przekazanie dokumentacji nastąpiło w 2016 i 2017 roku.

***

Obecnie zasób Archiwum liczy 110 mb akt, w przeważającej części są to teczki osobowe absolwentów, oraz byłych pracowników szkoły od 1945 r. Dokumentacja kat. „A” Uczelni wynosi około 17 mb. z lat 1945–2014. Najwięcej dokumentacji historycznej, jaka znajduje się w magazynie Archiwum, powstała w latach 80. i 90. Zaliczamy do nich takie materiały jak: akta wytworzone przez biuro Rektora, Kanclerza i Senat tj. rozporządzenia Rektora, akta z posiedzeń Senatu czy Rad Wydziałów. Tutaj też znajdziemy protokoły egzaminacyjne i rekrutacyjne. Warto wspomnieć o aktach zawierających informacje na temat współpracy Uczelni z innymi instytucjami w latach 1972-1977. Wymienione są tam takie instytucje jak: Niemiecka Kunsthochschule Berlin
i Hohchshule fur Gestaltung w Bremie, Angielski Polski Instytut Kulturalny w Londynie, Fińska Akademia Sztuki, czy rządem australijskim stanu Victoria (festiwal: Arts Victoria 78: Craft), a także z licznymi Polskimi przedsiębiorstwami takimi jak: Zakład Porcelany Stołowej w Łubianie, Zakłady Ceramiczne w Opocznie, Zasadnicza Szkoła Samochodowa w Wejherowie, czy współpraca PWSSP z Portem Morskim w Gdańsku i wiele innych. Kolejny interesujący zbiór, to zespół zatytułowany Studium Wojskowe. Zostało ono powołane zarządzeniem Nr 46 Ministra Kultury i Sztuki z dnia 24 grudnia 1980 r., jako jednostka organizacyjna szkoły. W aktach tych znajdziemy rejestry studentów objętych szkoleniem wojskowym, księgę wydanych zaświadczeń
o odbytym przeszkoleniu obronnym, a także prowadzoną przez studium kronikę obejmującą lata 1981-1988. Oprócz tego w Archiwum znajduję się cała dokumentacja związana z przewodami habilitacyjnymi dydaktyków Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Dodatkowym źródłem do poznania dziejów Uczelni, są również wycinki prasowe z lokalnych gazet takich jak: „Dziennik Bałtycki” i „Głos Wybrzeża” z lat 1947-1965, dokumentującym działalność szkoły na Pomorzu Gdańskim.

W swoich zbiorach Archiwum może pochwalić się posiadaniem teczek osobowych wielu wybitnych i znanych w całej Polsce artystów. Za przykład niech posłużą akta prof. Franciszka Duszeńki (1928 r. – 2008 r.) – rzeźbiarza, prof. Adama Haupta (1920 r. – 2006 r.) – architekta, twórcy Pracowni Projektowania Wnętrz i Katedry Podstaw i Metodyki Projektowania Wzornictwa Przemysłowego na wydziale Architektury i Wzornictwa w PWSSP, prof. Adama Smolany (Wydział Rzeźby), prof. Józefy Wnukowej (Zakład Tkaniny Dekoracyjnej), prof. Edwarda Semki (Pracownia Architektury Wnętrz), prof. Artura Nacht-Samborskiego (Wydział Malarstwa), prof. Hanny Żuławskiej (Ceramika Artystyczna), prof. Barbary Massalskiej (Wydział Malarstwa) i innych. Akta osobowe byłych pracowników stanowią doskonałe źródło nie tylko do badań biograficznych, ale także do analizy początków instytucji, oraz zmieniających się trendów w sztuce. Dostęp do tych materiałów jednak musi być poprzedzony zgodą od Rektora Akademii Sztuk Pięknych na udostępnienie akt osobowych.

Kolejnym wartym odnotowania zbiorem archiwalnym jest zespół historycznych fotografii PWSSP.

Zespół fotografii wynosi ponad 30 tys. zdjęć, z lat 1950–2007 wykonane przez pracowników Studium Fotograficznego. Autorami zdjęć są Witold Węgrzyn – wykładowca na ASP, Anna Okońka-Węsiora, Iwona Kowalska. Fotografie, które znajdują się w Archiwum są doskonałym źródłem do badań nad życiem codziennym szkoły, sposobem prowadzenia zajęć, wydarzeniami towarzyszącymi w życiu Uczelni, wystrojami pracowni, historią mody itp. Od 2014 roku Akademia Sztuk Pięknych podjęła się zadania zarchiwizowania i zdigitalizowania całości zasobów fotograficznych. Fotografie są częściowo publikowane na stronie Zbrojownia Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, a także są wykorzystywane przez pracowników Uczelni, a także osoby z zewnątrz żywo zainteresowane dziejami PWSSP w Gdańsku.

 

Źródła:

Tekst powstał w oparciu o artykuł:

Giziński P., Archiwum zakładowe Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku – historia, zasób, zadania, [w:] Pół wieku Stowarzyszenia Archiwistów Polskich w Gdańsku 1965-2015. Dzieje-Ludzie-Praca w Archiwach, pod red. S. Kościelaka, M. Płuciennik, Gdańsk 2015